Ο ενθουσιασμός και ο φανατισμός

Και ο ενθουσιασμός είναι φλόγα , και ο φανατισμός είναι φλόγα. Όμως το πρώτο είναι φλόγα δίχως καπνό , το δεύτερο είναι κάψιμο με καπνό.
Ο ενθουσιασμός σημαίνει : ολόκληρος ο άνθρωπος συγκεντρωμένος και καθοδηγημένος προς μια κατεύθυνση και ένα στόχο. Όταν ο νους κρίνει και η καρδιά αγαπήσει και η ψυχή επιθυμήσει , τότε ο άνθρωπος ενώνεται και ως δύναμη ξεκινάει το μεγάλο έργο. Και ο συγκεντρωμένος άνθρωπος είναι μεγάλη δύναμη σ’ αυτό τον κόσμο , πράγματι μεγαλύτερη απ’ότι και ο ίδιος το νομίζει για τον εαυτό του.
Ο ενθουσιασμός είναι φιλάνθρωπος. Από τη στιγμή που στον ενθουσιασμό ενός ανθρώπου κρύβεται το μίσος ενάντια σε κάποιους άλλους ανθρώπους, τούτο δεν είναι ενθουσιασμός αλλά φανατισμός. Όταν την άνοιξη καίγεται ένας σωρός από σκουπίδια, κάτω από τα σκουπίδια προσπαθεί να ξεφύγει το φίδι που ξύπνησε. Τέτοιος είναι ο φανατισμός.
Ο ενθουσιασμός είναι πάντα δύναμη, η οποία χτίζει και δημιουργεί. Όλους τους μεγάλους κοινωνικούς οργανισμούς, όλη τη μεγάλη τέχνη, όλη την κορυφαία ποίηση, όλα τα σωτηριοφόρα και καθαρά ανθρωπιστικά κινήματα δημιουργήθηκαν με ενθουσιασμό. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ,ότι ο ενθουσιασμός δεν υπάρχει χωρίς φιλανθρωπία.
Ο φανατισμός δείχνει τη μεγαλύτερη του δύναμη σε τρεις περιπτώσεις: στην κομματική πολιτική, στην επανάσταση , και στους πολέμους.
Όπως η μέρα με τη νύχτα έτσι διαφέρει ο ενθουσιασμός από τον φανατισμό. Ο πρώτος καθοδηγείται με την αγάπη και χτίζει. Ενώ ο δεύτερος καθοδηγείται με μίσος και καταστρέφει. Ο πρώτος είναι συνολικός, καθολικός , δεύτερος αποκλείει, διαχωρίζει και δημιουργεί σέκτες.
Του φανατικού πάντα του λείπει κάτι, τη μια ο νους και την άλλη η καρδιά. Ο ενθουσιασμένος είναι πάντα ολόκληρος άνθρωπος.
Πρόσεχε, ψυχή , μην ραγίσεις, για να μην κυρτώσει ο ενθουσιασμός σου σε φανατισμό.

Του Ν. Βελιμιροβιτσ